Konu/Arka plan

Katılımcılar itaatsizliğin değişik şekillerini ele alır, ayrıca itaatsizliğin güncel şekilleri hakkında fikir alışverişinde bulunup, kendilerinin kurallara uyma veya uymama konusuna nasıl baktıkları, itaatsizlikte bulunmaya ne derece hazır bulundukları ve kendi sınırlarını nerede gördükleri üzere düşünürler. Demokrasinin bir parçası olan vatandaşı devletin tacizine karşı koruma gerekliliğini tartışıp bu kuralın sınırlarını sorgularlar.  

Amaçlar

• Demokrasilerde var olan hukuki itaatsizliğin değişik şekillerini tanımak
• Siyasi düşüncenin demokrasinin hakikatlerini sorgulamak ve değişimlere yol açmak için ne derece belli aksiyon türlerin uygulanması gerektiği hakkında düşünüp tartışmak
• Hukuki itaatsizliğin hangi türlerinin hangi zaman meşru olduğunu düşünüp tartışmak
• Kurallara uyma isteğinin ve aynı zamanda kurallara karşı gelme isteğinin yarattığı ikilemi algılamak
• Genel kuralları tanımanın ve aynı zamanda bireysel olarak bulunulan durumlardan ötürü onlardan uzaklaşılmasının yarattığı ikilemi algılamak
• Kişinin adaletsiz olarak nitelendirdiği durumlarda kendisinin eyleme geçme veya geçmemesinin neticelerini algılaması.

Kaynak: “Maroshek-Klarmann, Uki / Rabi, Saber (2015): Mehr als eine Demokratie. Sieben verschiedene Demokratieformen verstehen und erleben – 73 Übungen nach der „Betzavta“-Methode. Adaption von Susanne Ulrich, Silvia Simbeck und Florian Wenzel. Bertelsmann Stiftung, Gütersloh.” adlı eserden alınıp uyarlanmıştır.

Alıştırmanın uygulanışı

Faz A

1. Genel grup dört beş kişiyi kapsayan küçük gruplara ayrılır. Her gruba emre itaatsizliğin/buyruğa uymayı reddetmenin değişik şekillerini anlatan metinlerden biri (H.I.1.) ve »Emre itaatsizliğin/buyruğa uymayı reddetmenin değişik şekilleri« başlıklı ödev kartı (H.I.2.) dağıtılır.

2. Semineri yönetenler alıştırmanın uygulanışını izah eder:

a) Grup kendilerine verilen metni beraber okur.

b) Grubun fertleri kendilerine verilen metinde tasvir edilen emre itaatsizliğin/buyruğa uymayı reddetmenin şeklini diğer katılımcılara nasıl izah edeceklerini düşünür.

c) Emre itaatsizliğin/buyruğa uymayı reddetmenin kendilerine verilen şeklini anlatan örnekler bulurlar.

Faz B

Genel grup yeniden dört beş kişiden oluşan küçük gruplara ayrılır. Her grupta daha önceden söz konusu metin üzerine çalışmış olan bir kişi bulunur. Grubun bütün fertleri diğer katılımcılara daha önce grup olarak okudukları metnin içeriğin anlatır. Emre itaatsizliğin/buyruğa uymayı reddetmenin söz konusu şeklini izah edip örnekler verirler.

Faz C

Her gruba »Emre itaatsizliğin/buyruğa uymayı reddetmenin değişik şekilleri« başlıklı ödev kartı (H.I.2.) dağıtılır. Semineri yönetenler ödevi izah eder:

a) Katılanlar gazetelerde hukuki itaatsizliğe tekabül ettiğini düşündükleri örnekler arar. Alakalı haber ve makaleleri kesip toplarlar.

b) Makaleler hukuki itaatsizliğin şekline göre gruplandırılır.

c) Yazı bordlarına başlık olarak hukuki itaatsizliğin şekillerini yazıp o şekle tekabül eden makaleleri altına yapıştırırlar.

Değerlendirme

1. Küçük grupların konuşmacıları gruplarının afişlerini tahtaya asar. Ayrıca gazete makalelerini özetlerler ve gruplarının bulduğu örneklerin hukuki itaatsizlikle olan bağlantısını izah ederler.

2. Semineri yönetenler ve katılımcılar itaatsizliğin hangi şekillerinin demokrasilerde kanunlara uygun olduğunu, hangilerinin kanunlara uygun olmadığını düşünüp bunun sebeplerini ararlar. Aşağıda belirtilen sorular tartışmaya yön verebilir:

• Kişisel görüşünüze göre itaatsizliğin sınırı nerede? Hangi itaatsizlik şekillerini seçerdiniz?
• Bundan genel bir ilke çıkartabilir misiniz? Başka insanların uyguladığı itaatsizlik şekillerini nasıl karşılıyorsunuz?
• Mevcut (güç dengesine dayalı) düzenin istikrarı ve demokratik düzenlemelerin beklenmedik değişimlere uğraması gerekliliği arasındaki ikilemi nasıl görüyorsunuz?
• İtaatsizliğe başvuran grubun ayrıcalıklı insanlardan mı yoksa sosyal açıdan dışlanan/ayrımcılığa maruz kalan insanlardan mı oluştuğu yapılan itaatsizliğin algısında fark yaratıyor mu sizce?
• Bazı durumlarda itaat etmek, bazı durumlarda itaat etmemek hangi neticeleri doğuruyor sizce? Kim için avantajlı oluyor bu durum?

Semineri yönetenler katılımcıların ifade ve görüşlerini ve metinlerde tanıtılan ve demokrasilerde kabul gören hukuki itaatsizlik şekillerini özetler.

Semineri yönetenler demokratik sistemlerde meşru ve meşru olmayan itaatsizlik şekillerinin farkını izah eder. Hükümet ve kanunlar demokratik prensiplere dayandıkları sürece meşrular. Despotluk yönetimlerinde ve ırkçı hükümetlerin altında vatandaşlar hukuki itaat kurallarına uymaya yükümlü değildir.

Bir hükümetin meşruiyeti o hükümetin nasıl seçildiğine, yasa koyucunun kendisinin koyduğu yasalara kendini bağlı hissedip hissetmediğine, vatandaş ve hükümetin kanunların önünde eşit olup olmadığına, vatandaşlara mevcut kanunları değiştirme ve kanun koyma/yasa çıkarma sürecine dahil olma olanağının tanınıp tanınmadığına bağlıdır. Demokrasilerde vatandaşlar kendilerine sunulan demokratik araçları ve imkanları kullanmalıdırlar – yasaları çıkarmak için olsun: bilgi alma ve fikrini özgürce ifade etme hakkı; seçme ve seçilme hakkı; diğer vatandaşları kabul edilemeyen yasa tasarıları sunan bir hükümet temsilcisini seçmemeleri yönünde uyarma ve ikna etme hakkı. Demokrat vatandaşlar gösteri yapma hakkına sahip ve bu hakkı kullanmalıdırlar da. Grev yapma ve fikirlerini değişik yollarla ifade etme hakları vardır.

Hukuk ve kanuna karşı itaatsizlik, iktidardaki hükümet demokratik ana prensiplerine uydukça meşru değildir. Hükümet demokratik olmayan yöntemlere başvurduğunda vatandaşların ne şekilde tepki vermesi gerektiği, itaatsizliğin hangi şekillerinin meşru olduğu konusunu, değişik demokrasi modellerinin taraftarları farklı yorumluyor: Bazıları bunu vatandaşların ve hükümetin arasındaki mevcut olan toplum antlaşmasına ihanet olarak yorumlayıp itaatsizliğin meşru olduğunu savunuyor. Yine başkaları itaatsizliğin yararlı olmasından ziyade zararlı olmasından endişe ediyor. Anarşi ve kanunsuzluktan kaçınarak da hükümeti rota değişikliğine teşvik etmeyi amaçlayan hükümeti eleştirici ve hükümete karşı olan ve ince farklılıklar gösteren  uyarıcı aktiviteler mevcut. Fikir ayrılıkların odak noktasında hukuka uygun itaatsizliğin meşruiyeti değil, etki etme kapasitesidir. Meşru itaatsizlik demokratik toplum sistemlerinin entegral bir parçasıdır. Diktatörler kullarının her zaman ve her halükarda kanunlara uymalarını bekler. Anarşistler ise kanunları prensip olarak reddeder. Demokratik toplum sistemleri daha karmaşıktır ve sistemin unsurlarından biri itaatin sınırlarını olduğu prensibi olmakta.

Çerçeve şartlar

Çalışma malzemesi

- Çalışma kağıdı H.I.1.

- Çalışma kağıdı H.I.2. ve H.I.3.