Konu/Arka plan
Semineri yönetenler katılımcıları bir insanın dışlanmasına şahit olunca verilebilecek tepkiler hakkında fikir alışverişinde bulunmaya teşvik etmek için, onlara medeni cesareti konu alan »Der Schwarzfahrer« adlı kısa metrajlı filmi izletir (film internette https://www.youtube.com/watch?v=swJ0zhVJ8DU adlı sayfada bulunabilir). Akabinde değişik eylem seçenekleri uygulayıp denemek üzere rol oyunları tertip edilir.
Amaçlar
- Katılımcıların dikkatini gündelik vuku bulan ayrımcılık ve ırkçılığa çekmek
- Ayrımcılığa karşı tepki verme olanaklarını tanımak
- Kamuoyunda açıkça ırkçı ve ayırımcı söylemlere karşı tavır almayı öğrenmek
- İttifaklar kurarak ayrımcılıkla etkili bir şekilde mücadele edilebileceğini anlamak
Alıştırmanın uygulanışı
Faz A
Semineri yönetenler katılımcılara »Der Schwarzfahrer« adlı filmi izletir. Akabinde katılımcılar filmin içeriği ve kendi tutumları hakkında düşünmeye yönlendirilirler (çalışma kağıtları C.III.1. ve C.III.2.). Bundan sonra filmdeki aktörlerin davranışları ve özellikle »Zivilcourage« (medeni cesaret) konusu ile alakalı noktalar tartışılır. Kişi tahammül edebileceğinin sınırına ulaştığı zaman ne yapabilir? İnsanların bu ve buna benzer durumlarda müdahale etmesine engel olan ne? Katılımcılar filmde yansıtılan durumda yaşlı bayanı oynayan karakterle nazikçe konuşmanın yararlı olup olmayacağına karar verirler. Yararlı olacağı düşünülürse, söz konusu konuşma ne şekilde olmalı? Öyle bir konuşmanın yararlı olmayacağı varsayılırsa, bunun yerine kişi en azından yaşlı bayana söylemlerini tasvip etmediğini ve insan içinde sergilediği bu davranışa karşı tolerans göstermek istemediğini nasıl anlatabilir? Durumun utanç verici olmasına rağmen müdahale etmek için nasıl bir “giriş” bulunabilir. Durumun daha da çok çığırından çıkmayacağı şekilde ve aşağılanan insanı daha zor bir duruma sokmadan ve utandırmadan nasıl müdahale edilebilir. Eğer aşağılamada bulunanlar bir grup saldırgan genç ise ve durumun tehlikeli olma olasılığı varsa ne yapmalı? Bu durumda yine de cesaretle müdahale etmek için ne tür şekil ve olanaklar var?
Tartışmanın amacı böyle çatışmalı durumlarda uygulanabilecek yatıştırıcı etkisi olan, olumlu/yapıcı yöntemi mümkün mertebe çok sayıda bulmak. Böylece katılımcının bilgi dağarcığında bu ve buna benzer durumlarda uygulanabilecek eylem seçenekleri artar. Alıştırmanın uygulandığı seminerlerde alıştırmanın bu kısmındaki tartışmalarda konuyu katılımcıların gündelik hayatlarında başına gelmiş ve başından geçmiş gerçek durum ve olaylarla örneklendirerek ve katılımcılara kendi tecrübelerini sorup anlattırarak ele almanın faydalı olduğu anlaşılmıştır.
Faz B
Katılımcılar şimdi tramvaydaki olayı rol oyunu şeklinde sahneleyebilir. Bir kişi yanında oturan siyahi genci kötüleyen ve yabancılar hakkında yaygın klişeler sarf eden yaşlı bayanın rolünü üstlenir. Tramvaydaki oturma düzenini taklit etmek için sandalyeler getirilir ve uygun biçimde dizilir. Başka katılımcılar diğer yolcuları oynar ve cesaretle yaşlı bayana müdahale etmek için değişik stratejiler uygularlar. Grubun diğer üyeleri oyunu izler ve bulunulan müdahalelerin etkisini gözlemler.
Sonunda semineri yönetenler üç adımda “gerekli tavır koyma”’yı aşırı pozisyonlarla baş etmek için uygulanabilecek bir yol olarak tanıtır (en iyi veya tek yol olarak değil!) (çalışma kağıdı C.III.3.). Filmdeki sahne örnek alınarak “üç adım” metoduyla ayrımcı davranışlara müdahale edildiği yeni bir rol oyunu geliştirilebilir.
Değerlendirme
Faz A
Akabinde rol oyununda bir rol üstlenenler simülasyon esnasında hissettiklerini kısaca anlatır. Ondan sonra uygulanan farklı stratejiler ve başarı oranları tartışılır. Yaşlı bayanı oynayan kişi müdahalelerin kendisini nasıl etkilediğini anlatabilir mesela. Rol oyununu seyirci olarak gözlemleyenler olanları nasıl algıladıklarını aktarabilir.
Bir de mutlaka olayla alakalı kişilerin tehlike içinde olduğu bir örnek de verilmelidir. Benim veya başka bir şahsın sağlığı ve hayatı tehlike içerisinde olduğu durumlarda ne yapabilirim? Bu soruyla ilgili katılımcılara vuku bulacak bir tehlikeyi defetmek veya yardım çağırmak için mümkün mertebe çok sayıda stratejiler öğretilmeli.
Faz B
Bütün katılımcılar bir çalışma kağıdı (C.III.4.) doldurur. Bu çalışma kağıdı “sorumluluk kabul beyanı” olarak nitelendirilebilir. Çalışma kağıdı her hâlükârda katılımcıda kalır ve sorulara verdikleri cevaplar sorulmaz.
Sonunda bütün katılımcılara önerilerin uygulanabilirliği hakkında ne düşündükleri sorulur. Alıştırmanın aldığı vakit göz önünde bulundurularak bununla ilgili herkese kısa bir söz süresi verilir. Her zamanki gibi görüşler yorumsuz kabul edilir.
Çerçeve şartlar
Süre:
- 2 ila 2 buçuk saat arası
Malzeme:
- Çalışma kağıtları C. III. 1. – C.III.4.
- Video projektör (bilgisayar görüntüsünü büyüterek yansıtan projektör)
- İnternet bağlantısı olan bir bilgisayar